Maandelijks archief: april 2015

Wat is jouw verhaal?

Er zijn mensen die denken dat de wereld plat is en graag uitdrukkingen gebruiken als ‘Als het eruit ziet als een eend, loopt als een eend en kwekt als een eend, dan noem ik het een eend’. Het zijn de mensen die praten over De Waarheid, bijvoorbeeld De Waarheid over De Islam. Praten over De Waarheid is een bezwering – soms smekend, maar vaak ook erg agressief – om de wereld weer plat te slaan tot de vertrouwde werkelijkheid volgens hun evangelie.

Er zijn ook mensen voor wie hun werkelijkheid verschijnt als een drie-dimensionale wereld in een eindeloos heelal van vele werkelijkheden. Hun geestkracht is groter dan de zwaartekracht van hun denkbeelden, waardoor ze kunnen voorkomen dat al die werkelijkheden imploderen tot De Waarheid.

Zonder verhaal is er geen leven mogelijk, het is jouw dampkring rond een planeet. Twee- of drie-dimensionaal, oprecht of doortrapt, in jouw verhaal krijgt alles vorm en betekenis. Jouw verhaal zit in jouw onbewuste, jouw denken, jouw waarneming, jouw karakter, en het is voortgekomen uit de evolutie, jouw genen en jouw ervaringen. En het is voortgekomen uit de archetypische verhalen die je deelt met iedereen in jouw cultuur en de verhalen die anderen jou hebben verteld in de vorm van gesprekken, preken, lesmateriaal, boeken, films, toneelstukken, enz. en die meer of minder onder jouw huid zijn gekropen. Jouw verhaal is een bibliotheek van eindeloos veel grote en kleine ‘boeken’, met ieder hun eigen verhaal, dat ‘verzonnen’ of ‘feitelijk’ is, bewust of onbewust, rationeel of irrationeel, met een meer of minder uitgesproken moraal.

De uitdrukking ’geen woorden maar daden’ moet worden opgevat als het verschil tussen daadkrachtige woorden en slap geouwehoer, niet dat woorden er niet toe doen. Woorden zijn eindeloos veel krachtiger dan daden omdat al je daden worden geleid door de bewuste of onbewuste ‘woorden’ waarmee je het verhaal opbouwt waarbinnen die daden tot stand komen, of dat nu het in bed blijven liggen is omdat je ziek bent, de aanschaf van een onverantwoord dure auto, of het ten oorlog trekken met je leger. Ook voordat het motto werd gebezigd van ‘je koopt geen product maar een ervaring’, leefden we bij de gratie van onze verhalen. Dieren hadden onder andere hun baltsgedrag om hun verhaal te vertellen, personen werken aan hun sociale vaardigheden, en bedrijven, instellingen en politieke partijen zetten pr-afdelingen, lobbyisten en spindocters in en veiligheidsdiensten proberen ieders verhaal ondermijnen. Er kan geen wereldlijke of geestelijke macht bestaan zonder ‘verhaal’ dat zijn bestaan onderbouwt.

Als je wilt begrijpen waarom iemand doet wat hij doet, dan moet je luisteren naar zijn verhaal. Niet om smoesjes te horen, maar om te begrijpen hoe hij de werkelijkheid construeert waarin die daden als een logisch en noodzakelijk onderdeel verschijnen. Je hoeft het er natuurlijk niet mee eens te zijn. En als je een draaideur-crimineel tot ander gedrag wil krijgen, dan moet je eerst proberen het verhaal te begrijpen waarop zijn huidige gedrag is gebaseerd en hem vervolgens helpen een ander verhaal te ontwikkelen.

Jouw verhaal heeft met andere woorden twee kanten: het is de werkelijkheid volgens jou, maar het is ook de werkelijkheid die ontstaat en blijft bestaan doordat jij hem op deze manier vertelt en blijft vertellen. ‘Herinneringen ophalen’ suggereert bijvoorbeeld dat je opzichzelfstaande pakketjes uit je ‘archief’ bovenhaalt, maar zo werkt dat niet. Die gebeurtenissen worden bij het opslaan in je geheugen tot het laatste schroefje uit elkaar gehaald en moet je bij iedere herinnering weer in elkaar schroeven. Tijdens de vele keren dat je zo’n herinnering bovenhaalt, slijten die schroefgaatjes steeds meer uit en raak je steeds meer delen van de gebruiksaanwijzing kwijt. Het is ‘natuurlijk’ dat verhalen in de loop der tijd wegsterven, dat wil zeggen, zo werkt de menselijke geest. Er zijn echter veel verhalen waarvan het essentieel is dat ze levend gehouden worden, denk aan de herdenking van de Tweede Wereldoorlog.
Iedere persoon en cultuur bestaat bij de gratie van zijn ‘verhalen’, zijn mythen en legenden.

Aldus de werkelijkheid volgens Hans Verster. En wat is jouw verhaal?

Multimediaal schrijven

Op 30 augustus 2013 hield Kevin Spacey een speech voor Netflix bij de aftrap van de tv-serie House of Cards, waarin hij betoogde dat alle traditionele hokjes waarin films en tv-series werden onderverdeeld, irrelevant waren geworden: “For kids growing up now, there’s no difference watching Avatar on an iPad or watching YouTube on TV or watching Game of Thrones on their computer. It’s all content. It’s just story.” Dat spreekt mij erg aan. Nu heb ik bij het schrijven van mijn verhalen altijd al uiteenlopende media als een boek, een film of tv-serie in mijn achterhoofd, maar rond afgelopen jaarwisseling vatte ik het plan op om mij daadwerkelijk te verdiepen in scenarioschrijven. Vandaar dat het even stil is gebleven in deze blog.

Het begon ermee dat iemand een verhaal voor een korte film nodig had en ik riep dat ik wel iets kon schrijven. Tja, en vervolgens heb ik een handvol boeken over scenarioschrijven bestudeerd, heb de mogelijkheden voor een vakopleiding verkend en heb mij het specifieke format waarin een scenario aangeleverd dient te worden, eigen gemaakt. En ja, ik heb voor dat korte verhaal volgens de regels der kunst eerst een synopsis aangeleverd, vervolgens een treatment (zeg maar het volledige geraamte van het verhaal met alle elementen en in de structuur waarin het verteld wordt) en uiteindelijk het scenario. Of het daadwerkelijk wordt verfilmd, heb ik niet in de hand, maar als er iets te zien valt, dan zal ik dat hier presenteren.

De aanpak zoals die voorgesteld werd bij scenarioschrijven, sloot goed aan bij mijn eigen aanpak, zodat ik ze heb samengevoegd. Het resultaat is een werkwijze waarbij ik van alle verhalen eerst een treatment uitwerk en dit gebruik als basis voor zowel een scenario als een boek. Deze werkwijze zal tot tamelijk filmische verhalen leiden, maar dat spreekt me op dit moment erg aan. Het werkt ook goed bij complexe verhalen met veel personages en plotlijnen, zoals mijn verhalenserie De Grote Migratie. Bij deze serie heb ik vanaf het begin in mijn achterhoofd gehad dat het behalve een serie boeken ook een tv-serie moet worden. ‘In my dreams’, ik weet het.

Als je een verhaal uitwerkt voor twee zulke verschillende media als boek en film, dan is het een kleinere stap om nog verder te variëren in korte of lange boeken, een feuilleton, stripboek, een hoorspel, een webgame, een tien minuten film, 50 minuten film, lange film, een toneelstuk, een tv-serie met één of meerdere seizoenen, enz. De afgelopen maanden ben ik al druk bezig geweest om verhalen te schetsen met dit in mijn achterhoofd. Ja, die speech van Kevin Spacey sprak me wel aan. Verhalen dus in plaats van boeken. Met uiteraard een (e-)boek als optie.

Terug in de harde werkelijkheid ben ik benieuwd of er ook multimediale agenten en uitgevers zijn. Natuurlijk worden er boeken verfilmd en wordt er wel eens een boek geschreven gebaseerd op een film, maar dat is toch iets anders dan echt multimediaal werken. Het lijkt mij heel aantrekkelijk om samen te werken met iemand die mijn verhalen op creatieve en ondernemende wijze weet te koppelen aan een producent in één van de media.