Mijn probleem met literatuur 3.0

Ik weet het, mijn blog is vreselijk 2.0. Veel te lang en geen ‘infographics’, oftewel plaatjes. Ik zit nog hopeloos vast in het voorschotelen van een hele maaltijd, terwijl de lezer ‘bites’ wil, soundbites, tekstbites, video-bites. En infographics dus. Ik wilde net zeggen dat ik dit niet cynisch bedoelde en eigenlijk schoon genoeg had van dat welig tierende polemische toontje, tot ik mijn realiseerde dat dat nu juist deel van mijn probleem is. ‘Polemisch’ houdt het uitvergroten van tegenstellingen in en het spelen op de man. Het is absoluut noodzakelijk als je aandacht wilt voor wat je te zeggen hebt. Het is natuurlijk ook veel leuker dan iemand die heel begripvol met je wilt keuvelen. Maar ik word er zo moe van. Na zo’n wedstrijd ‘elkaars woorden verkeerd uitleggen’ ben ik altijd weer blij als ik gewoon met iemand van gedachte kan wisselen. En daarom heb ik een probleem. Maar als ik mijn probleem beter begrijp, kan ik misschien nog veranderen.

Van literatuur 2.0 naar literatuur 3.0

Stel ik wil onze 40-urige werkweek ter discussie stellen. Mijn punt is dat dat beter moet kunnen, beter in de zin van minder verplicht geploeter en meer doen wat je eigenlijk wilt. Dan kan ik proberen jou aan het denken te zetten door daar een goed geformuleerd artikel over te schrijven. Maar ik kan je ook tot nadenken proberen te dwingen met een prikkelende titel erboven als “de 4-urige werkweek”. Dat is wat de Amerikaanse blogger, schrijver en entertainer Tim Ferriss doet. Het is ook de titel van een boek van hem. En hij is heel erg succesvol. Hij is als de standwerker op de markt die, staand in de laadbak van zijn vrachtwagen, al zijn planten binnen een paar uur verkoopt. Hondsbrutaal, opdringerig – hij laat je niet zo maar voorbij lopen – maar effectief. En ik ben die marktkoopman die je vriendelijk aankijkt, maar niet ‘ingrijpt’ als je doorloopt. Ik ben die marktkoopman die zijn handel grotendeels weer mee naar huis neemt. Overigens ga ik al jaren niet meer naar straatfestivals omdat ik schoon genoeg had van die Amerikaanse straatartisten die donderpreken tegen het publiek houden over hoeveel je in hun pet moet gooien. Maar die ongetwijfeld veel verdienen.

Literatuur 1.0 wordt geschreven vanuit de opvatting dat het verdacht is als je rekening houdt met een mogelijk lezerspubliek. Alleen tweederangs schrijvers hebben dat nodig, echte schrijvers houden de rug recht. Literatuur 2.0 wordt geschreven vanuit de intentie de lezer ‘mee te nemen in het verhaal’. Eenrichtingsverkeer maar wel serieus over ‘of het overkomt’. De schrijver 3.0 is de literaire standwerker, de stand-up comedian, die de toevallige voorbijganger feilloos aan de haak weet te slaan met een paar opmerkingen en hem zo lang aan het lijntje houdt als de show duurt. Waar de show over gaat? Dat hangt af van hoe die voorbijganger reageert. Niet het verhaal telt maar de tijd die de schrijver en de lezer samen doorbrengen. Met andere woorden, als de schrijver maar wordt gelezen. Alle middelen zijn toegestaan. ‘Literatuur moet niks’. Wie zei dat ook al weer? De schrijver 3.0 heeft de toekomst. En daarom heb ik een probleem.

Wat is er tegen soundbites?

Soundbites is een nieuwe term voor het aloude ‘gevleugelde woord’, een uitdrukking die zo gevat is dat deze in de kortste keren door iedereen wordt gebruikt. Gevleugelde woorden, deuntjes, geluiden, beelden, enz. bedenken is een kunst apart. Vroeger was dit het domein van dichters, tegenwoordig vooral van reclamecopywriters en cabaretiers. Eigenlijk is het kernachtig vertellen overal doorgedrongen. Een startende ondernemer met een slechte ‘elevator pitch’ kan het wel vergeten. Een beetje pr-adviseur stopt een lang betoog in drie ‘infographics” (gelikte plaatjes). En van een wetenschapper die in tien woorden kan uitleggen waar het over gaat, is zijn kostje gekocht (zodat de uitleg nog wel eens doorgaat na het einde van de feiten). Je kent het aloude excuus voor een lange brief: ik had geen tijd om een korte te schrijven.

Op zichzelf heb ik niets tegen soundbites en andere bites. Ik hou ervan. Echt. Hetzelfde verhaal anders vertellen. Een geschreven verhaal vertalen naar film. Of naar een game. Prachtig. Maar ik vind het moeilijk de regie over mijn verhaal los te laten. En daarom heb ik een probleem met literatuur 3.0.

Sorry voor de lange blog, niet dat ik geen tijd had voor een korte, maar zo ben ik nu eenmaal (nog).